Արգիշտի 1 հզոր արքան։ Վանի տերությունը Արգիշտի 1-ի օրոք (Ք․ա․ 786-764) հասավ աննախադեպ հաջողությունների։ Նրա թագավորությունն ընդգրկում էր ոչ միայն Հայաստանը, այլև զգալի տարածքներ նրա սահմաններից դուրս։
Արգիշտի 1-ի հեռավոր արշավանքներից մեկի ժամանակ գրավվեց Բաբելոնիան։ Դրանով նա երեք կողմից՝ հյուսիսից, արևելքից և հարավից, աքցանի մեջ վերցրեց Ասորեստանը։ Ասորեստանյան երբեմնի հզոր տերությունը սարսափի մեջ էր։ Դրա մասին է վկայում նրա զորքերի գերագույն հրամանատարի խոստովանությունը, որում հայոց մեծ տիրակալը բնութագրվում է իբրև մի արքա, «որի անունն անգամ ահարկու է որպես ծանր հողմ, նրա ուժերը մեծաքանակ են»։
Շատ ավելի մեծ է եղել Արգիշտի 1-ի քաղաքական ազդեցության ոլորտը, որի մասին պատկերացում են տալիս հնագիտական պեղումները։ Մասնավորապես, Հյուսիսային Կովկասում հայտնաբերվել է Արգիշտի 1-ի անվամբ սեպագիր արձանագրությամբ սաղավարտ, որը պահվում է Բեռլինի առաջավորասիական թանգարանում։ Նույնպիսի սաղավարտներ են հայտնաբերվել նաև Աբխազիայում, Օսիայում, Գուգարքի Թռեղք գավառում։
Արգիշտի 1-ը հիմնադրեց բազմաթիվ նոր բնակավայրեր։ Դրանցից նշանավոր էր Էրեբունին (Ք․ա․ 782)՝ հետագայում Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանը։ Դրանից վեց տարի անց Արարատյան դաշտում արքան հիմնեց նոր քաղաք-ամրոց՝ Արգիշտիխինիլին (հին մայրաքաղաք Արմավիրի հարևանությամբ)։ Դրանք դարձան Արգիշտի 1-ի տերության հյուսիսային գլխավոր հենակետերը։
Ամփոփելով Արգիշտի 1-ի աշխարհակալության մասին մեր տեղեկությունները՝ տեսնում ենք, որ նրա գերիշխանությունը տարածվել է բուն թագավորության սահմաններից շատ հեռու՝ մինչև Փոքր Ասիա և Պարսից ծոց (Բաբելոնիան ներառյալ)։ Իսկ նրա քաղաքական ազդեցության ոլորտները ձգվել են մինչև Հյուսիսային Կովկաս և Զագրոսի կենտրոնական շրջաններ։
Չորս ծովերի տերությունը։ Համահայկական թագավորության հզորացումը շարունակվում է նաև հաջորդ արքա Սարդուրի 2-ի օրոք (Ք․ա․ 764-735)։ Նրա գահակալման շրջանում Վանի տերությունն ունեցել է տարածքային ամենամեծ աճը։
Հյուսիսում նրա տիրապետությունը հասնում էր Սև ծով՝ ներառյալ Կուլխա (Կոլխիդա) երկիրը։ Տերության հյուսիսարևելյան սահմանը հասնում էր Կուր գետին․ առաջին անգամ սեպագիր արձանագրություններում Արցախը (Ուրտեխի անվամբ) հիշատակում է Սարդուրի 2-ը։ Արևելքում տերության սահմանը հասնում էր Կասպից ծով, իսկ արևմուտքում՝ Փոքր Ասիա։ Սարդուրի 2-ը հարավում վերագրավեց Բաբելոնիան՝ ամրապնդելով սահմանը մինչև Պարսից ծոց, իսկ հարավ-արևմուտքում տիրեց Դամասկոսի թագավորությանը։ Ձորս ծովերի միջը ստեղծվում է հզոր մի տերություն։
Այսպիսով՝ Արգիշտի 1-ի և Սարդուրի 2-ի օրոք Վանի թագավորությունն Առաջավոր Ասիայի ամենաուժեղ պետությունն էր։
Հարցեր և առաջադրանքներ՝
1․ Ինչպե՞ս է բնորոշում Արգիշտի 1-ին Ասորեստանի զորքերի գերագույն հրամանատարը։
Արգիշտի 1-ին Ասորեստանի զորքերի գերագույն հրամանատարը բնորոշել է, որ արքայի ուժերը եղել են մեծաքանակ և նույնիսկ նրա անունն եղել է ահարկու՝ ինչպես ծանր հողմ։
2․ Ներկայացրեք Վանի տերության սահմանները Արգիշտի 1-ի օրոք։
Վանի տերության սահմանները Արգիշտի 1-ի օրոք եղել են Փոքր Ասիայից մինչև Պարսից ծոց (Բաբելոնիան ներառյալ)։
3․ Ի՞նչ կարևոր հենակետ-քաղաքներ կառուցեց Արգիշտի 1-ը, պետության հյուսիսում։ Ո՞ր թվականին է հիմնել Արգիշտիխինիլին։
Արգիշտի 1-ը հիմնել է երկու կարևոր հենակետ-քաղաքաներ, որոնք են Էրեբունին և Արգիշտիխինիլին։ Արգիշտի 1-ը Էրեբունի քաղաքը հիմնեց Ք․ ա․ 782 թվականին, իսկ Արգիշտիխինիլի քաղաքը՝ 6 տարի հետո, այսինքն՝ Ք․ ա․ 788 թվականին։
4․ Մինչև ո՞ւր էին ձգվում Արգիշտի 1-ի քաղաքական ազդեցության ոլորտները։
Արգիշտի 1-ի քաղաքական ազդեցության ոլորտները ձգվում էին Հյուսիսային Կովկասից մինչև Զագրոսի կենտրոնական շրջանները։
5․ Ի՞նչ ընդգրկում ուներ Վանի տերությունը Սարդուրի 2-ի օրոք։
Վանի տերությունը Սարդուրի 2-ի օրոք ունեցավ տարածքային ընդգրկում։ Նա ընդլայնեց Արգիշտի 1-ի կողմից գրաված տարածքները։
6․ Համեմատեք Արգիշտի 1-ի և Սարդուրի 2-ի նվաճումները։
Արգիշտի 1-ը և Սարդուրի 2-ը ունեցել են մեծ նվաճումներ։ Արգիշտի 1-ը մեծացրել է Վանի տերության սահմանները, հիմնել բազմաթիվ բնակավայրեր, քաղաքներ։ Իսկ Սարդուրի 2-ը վերագրավել է նախորդ արքայի նվաճած տարածքները և ավելի ընդլայնել տերության սահմանները։
Կրճատած՝
Արգիշտի 1-ը եղել շատ հզոր արքա։ Նա Վանի թագավորությանը տիրել է Ք․ա․ 786-764 թվականները։ Իր գահակալման ընթացքում նա հասավ աննախադեպ հաջողությունների։ Նրա թագավորությունն ընդգրկում էր ոչ միայն Հայաստանը, այլև զգալի տարածքներ նրա սահմաններից դուրս։
Արգիշտի 1-ինին Ասորեստանի զորքերի գերագույն հրամանատարը բնորոշել է, որ արքայի ուժերը եղել են մեծաքանակ և նույնիսկ նրա անունն եղել է ահարկու՝ ինչպես ծանր հողմ։ Վանի տերության սահմանները Արգիշտի 1-ի օրոք եղել են Փոքր Ասիայից մինչև Պարսից ծոց (Բաբելոնիան ներառյալ)։
Արգիշտի 1-ը հիմնել է երկու կարևոր հենակետ-քաղաքաներ, որոնք են Էրեբունին(այժմյան Երևան), և Արգիշտիխինիլին։ Արգիշտի 1-ը Էրեբունի քաղաքը հիմնեց Ք․ ա․ 782 թվականին, իսկ Արգիշտիխինիլի քաղաքը՝ 6 տարի հետո։ Արգիշտի 1-ի քաղաքական ազդեցության ոլորտները ձգվում էին Հյուսիսային Կովկասից մինչև Զագրոսի կենտրոնական շրջանները։
Համահայկական թագավորության հզորացումը շարունակվում է նաև հաջորդ արքա Սարդուրի 2-ի օրոք (Ք․ա․ 764-735)։ Նրա գահակալման շրջանում Վանի տերությունն ունեցել է տարածքային ամենամեծ աճը։
Հյուսիսում նրա տիրապետությունը հասնում էր Սև ծով։ Հյուսիսարևելյան սահմանը հասնում էր Կուր գետին․ առաջին անգամ սեպագիր արձանագրություններում Արցախը (Ուրտեխի անվամբ) հիշատակում է Սարդուրի 2-ը։ Արևելքում տերության սահմանը հասնում էր Կասպից ծով, իսկ արևմուտքում՝ Փոքր Ասիա։